María de las Mercedes của Tây Ban Nha sinh ngày 11 tháng 9 năm 1880 tại Cung điện Vương thất Madrid, là con đầu lòng của Vua Alfonso XII và Maria Christina Henriette của Áo. [1] Vương nữ được đặt tên thánh là María de las Mercedes Isabel Teresa Cristina Alfonsa. [2] Mẹ đỡ đầu của María là Cựu vương Isabel II, bà nội của vương nữ, đến từ Paris để dự ngày sinh của đứa cháu đầu lòng của mình. [2] María de las Mercedes là nỗi thất vọng lớn của gia đình và quốc gia họ hy vọng vào sự chào đời của một vương tử. [2] Để xoa dịu tình hình, Vương hậu Maria Christina Henriette đã đề nghị đặt cho con gái mình là María de las Mercedes để vinh danh người vợ đầu tiên của chồng cũng là María de las Mercedes của Tây Ban Nha. [1]

María de las Mercedes là người thừa kế lâm thời từ khi sinh ra, nhưng nỗi thất vọng quá lớn về giới tính khiến Vương nữ ban đầu chỉ được đối đãi như một Infanta [lower-alpha 2]. Antonio Cánovas del Castillo, khi đó là người đứng đầu chính phủ, vốn không thích Maria Christina và không muốn vương miện lại được trao cho một phụ nữ sau triều đại thảm khốc của Isabel II của Tây Ban Nha, đã quyết định phớt lờ vương nữ. [3] Thay vào đó, người bác bên nội của Mercedes làIsabel vẫn giữ tước hiệu Thân vương xứ Asturias dù không còn là người thừa kế hàng đầu cho đến khi Práxedes Mateo Sagasta, Tổng thống kế nhiệm Cánovas đã gây áp lực buộc Alfonso XII phải phong tước cho con gái, do đó vào ngày 10 tháng 3 năm 1881, María được phong tước hiệu Thân vương xứ Asturias mà Vương nữ xứng đáng được nhận. [4] Vào ngày 12 tháng 11 năm 1882, Mercedes có thêm một em gái là María Teresa Isabel. Cuộc hôn nhân của cha mẹ hai chị em không hạnh phúc và Alfonso XII đã kết hôn với Maria Christina Henriette chỉ để đảm bảo việc kế vị cho ngai vàng Tây Ban Nha. Alfonso XII không yêu vợ và thất vọng khi Maria Christina Henriette chỉ sinh được hai con gái, trong khi bản thân Alfonso đã có hai con trai ngoại hôn. Vào tháng 7 năm 1883, Maria Christina Henriette rời triều đình Tây Ban Nha và cùng các con gái đến thăm gia đình của mình ở Áo.

Vào mùa hè năm 1884, sức khỏe của Alfonso XII suy giảm và mắc phải bệnh lao. Sau một thời gian ngắn hồi phục sức khỏe, vị quốc vương 27 tuổi đã qua đời vào ngày 25 tháng 11 năm 1885, để lại một góa phụ đang mang thai ba tháng. Mercedes không được tuyên bố là nữ vương ngay lập tức vì Vương nữ sẽ bị thay thế nếu đứa trẻ sinh ra là con trai, và thay vào đó, có một "khoảng nghỉ" (interregnum) kéo dài sáu tháng cho đến khi em trai María là Alfonso XIII ra đời vào ngày 17 tháng 5 năm 1886 lên ngôi vương ngay khi mới sinh. Nếu đứa trẻ trong bụng Maria Christina bị sẩy hoặc sinh ra là một cô con gái khác, Mercedes sẽ trở thành nữ vương và được công nhận là quân chủ của Tây Ban Nha trong sáu tháng đó. María de las Mercedes tiếp tục giữ vị trí người thừa kế lâm thời cho đến khi qua đời. [5] [6]